(του αείμν. διαπρεπή Καθηγ. του Παν/μίου Αθηνών Α.Ν. Τσιριντάνη)
Παρουσίαση από Α.Χ. Φράγκο
Όταν λέμε πως πρέπει να προσέξωμε για τη μόρφωση της νεολαίας μας, λέμε πως πρέπει να προσέξωμε για να ζήσει το Έθνος. Μια γενεά καλύτερη από τη σημερινή είναι ό,τι μπορούμε να ελπίσωμε για τούτη τη χώρα. Πρέπει, είναι ανάγκη ζωτική, τα παιδιά μας να γίνουν καλύτερα από μας, η γενεά που έρχεται να σταθεί σε πεδίο ανώτερο από τούτη τη δύστυχη, την αποτυχημένη γενεά. Αυτό θα πει, πως για να ζήσωμε σαν λαός, σαν έθνος, π ρ έ π ε ι ν α κ ε ρ δ ί σ ω μ ε τ η μ ά χ η γ ι α τ η μ ό ρ φ ω σ η τ ω ν π α ι δ ι ώ ν μ α ς. Ο «περί υπάρξεως αγών» είναι για τον ελληνικό λαό και για το μέλλον του, αγώνας για τη μόρφωση των παιδιών του. Και πρέπει να κερδηθεί ο αγώνας αυτός.
Και για να γίνει αυτό είναι ανάγκη επιτακτική να αποκτήσωμε εκπαίδευση που ν΄αποδίδει καρπούς διαφορετικούς από εκείνους που είδαμε στις προηγούμενες σελίδες. Πρέπει να κάνωμε ό,τι μπορούμε, να υποβληθούμε σε κάθε θυσία, για να μορφώνονται τα παιδιά μας διαφορετικά από τον τρόπο που μορφώνονται σήμερα. Κάποια ριζική μεταβολή χρειάζεται. Αυτή τουλάχιστο τη ριζική μεταβολή πρέπει να χαρίσει, στο μέλλον του λαού μας, τούτη η πονεμένη, η δυστυχισμένη, η αποτυχημένη γενεά!
Ας μη φοβηθεί ο αναγνώστης! Δεν πρόκειται εδώ να προτείνω νέα εκπαιδευτικά συστήματα, νέους τύπους γυμνασίου, νέα προγράμματα ύλης. Αυτά βρίσκονται με τη σειρά τους, όταν συντελεσθεί η ριζική, η βασική μεταβολή. Κι αυτή η μεταβολή αναφέρεται στην ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ ή μ α ς ν ο ο τ ρ ο π ί α, π ο υ π ρ έ π ε ι ρ ι ζ ι κ ά ν΄ α λ λ ά ξ ε ι, αν θέλωμε ν΄αποκτήσωμε παιδεία που θα ετοιμάσει το αύριο, καλύτερο από το σήμερα. Πρέπει, βάση όλης της εκπαιδευτικής εργασίας στον τόπο αυτό να τεθεί η νέα εκπαιδευτική νοοτροπία, που θ΄αντικαταστήσει τη νοοτροπία της αποτυχίας, του καταντήματος που είδαμε. «Πνεύμα ζωοποιούν» πρέπει να μπει στην εκπαίδευσή μας, το νέο πνεύμα, που θα κάνει τη νέα γενεά ικανή να αντιμετωπίσει νικηφόρα τους νέους καιρούς, τα νέα προβλήματα, τους νέους αγώνες.
Πρέπει όλοι να καταλάβωμε, πως το εκπαιδευτικό ζήτημα δεν είναι υπηρεσιακό, τεχνικό, ζήτημα λίγων ειδικών. Είναι ζήτημα ζωτικό για την ολότητα του λαού μας, ζήτημα που αφορά στο Έθνος ολόκληρο. Και το Έθνος αυτό στην ολότητά του, η καθολική ελληνική συνείδηση, δίνει την κατεύθυνση, τον προσανατολισμό στην εκπαίδευση και όχι το κόμμα που έτυχε τούτη τη στιγμή ή την άλλη νάναι στην εξουσία, ή ο εκάστοτε Υπουργός, ή ο εκπαιδευτικός λειτουργός. Αυτοί είναι οι εντολοδόχοι της ολότητας, εντολοδόχοι του Έθνους. Δουλειά τους είναι να βρουν τα προσφορώτερα μέσα, την καλύτερη επιστημονική και διοικητική οργάνωση, το σωστότερο σύστημα για να γίνει το ελληνόπουλο, όπως η ολότητα, το Έθνος, το θέλει να γίνει.
Μα αυτό, φυσικά, σημαίνει και πως η ολότητα πρέπει να προσέξει, πολύ περισσότερο από κάθε άλλο, την μόρφωση της νέας γενεάς. Πρέπει να της δώσει την πρωταρχική σπουδαιότητα στο ενδιαφέρον, στην αγάπη, στην άγρυπνη παρακολούθηση, στις θυσίες. Και ήταν έγκλημα καταστρεπτικό, πώς, εκατό τόσα χρόνια ελεύθερου βίου, το σχολείο το παραρίξαμε σε μια γωνιά του ενδιαφέροντός μας!
Από αυτό, λοιπόν, από την καθολικότητα του ενδιαφέροντος πρέπει να αρχίσει η αλλαγή. Όμως εδώ πρέπει να προληφθεί μια παρανόηση. Το γενικό αυτό ενδιαφέρον, που χρωστάμε όλοι για κάθε τι που αφορά στη μόρφωση των παιδιών μας, δεν πρέπει να γίνεται εμπόδιο στο να εκδηλωθεί, στο πεδίο και με τον τρόπο που πρέπει να εκδηλωθεί, η αρμοδιότητα του ειδικού, του εκπαιδευτικού. Πρέπει να ξέρωμε, πού είναι η προσταγή του Έθνους, που είναι ζήτημα κατευθύνσεως, προσανατολισμού και που αρχίζει η εκτελεστική αρμοδιότητα της παιδαγωγικής επιστήμης, όπου ο μη ειδικός πρέπει να στέκει κάπως παράμερα. Η γραμμή του διαχωρισμού βρίσκεται εύκολα, αρκεί να υπάρχει η καλή θέληση. Τι πρέπει να επιδιωχθεί, το καθορίζει η εθνική καθολική συνείδηση. Με π ο ι ό ν τ ρ ό π ο θα το επιτύχωμε, με πιά μέθοδο, με ποιο σύστημα, αυτό θα το βρεί ο ειδικός, θα το ορίσει η διοίκηση. Απλά πράγματα! Μα τα μπερδεύει ο φανατισμός, η έλλειψη καλής πίστεως, ο κλονισμός της λαϊκής εμπιστοσύνης απέναντι στον κακό εκπαιδευτικό, που ζήτησε να κάνει κατάχρηση της εκτελεστικής του αρμοδιότητας, για να υπονομεύσει την προσταγή που είχε κληθεί να εκτελέσει, για να αλλάξει τον προσανατολισμό που του είχε δοθεί.
Αυτά για τις αρμοδιότητες. Και μπορούμε τώρα, άμα το ξεκαθαρίσωμε το ζήτημα αυτό, να προχωρήσωμε, να μπούμε στο περιεχόμενο της προσταγής που δίνει η ολότητα για τη μόρφωση των παιδιών της, να δούμε τον προσανατολισμό που πρέπει να έχει η λαϊκή εκπαίδευση στον τόπο μας.
Δεν μπορώ να φαντασθώ, πώς θα μπορούσε με κάποια καλή πίστη ν΄αμφισβητηθεί, ότι το Έθνος περιμένει από το σχολείο να του κάνει τα παιδιά του ανώτερους, ηθικά ανυψωμένους ανθρώπους. Κι αυτός ακόμα, θέλει το παιδί του να γίνει κάτι καλύτερο, γι΄αυτό και το στέλνει στο σχολείο. Ό,τι κι αν λένε μερικοί αρνητές, που παίζουν την τυφλόμυγα μπρος στην πραγματικότητα της ζωής, ο λαός ο ελληνικός, ακόμα και στο ηθικά κατώτερο τμήμα του, και στα κατακάθια του ακόμα, διψάει την ανωτερότητα αυτή. Την διψάει για τα παιδιά του ο Έλληνας, κι όταν, τυχόν, έχει απελπισθεί για τον εαυτό του. Κι αυτό που ζητάει στην ουσία του δεν είναι άλλο, παρά το να έχει η εκπαίδευση π ν ε υ μ α τ ι κ ό π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο. Μπορεί ο καθένας να μην ξέρει να το διατυπώσει, μα, αν εξαιρέσωμε τις ψεύτικες, τεχνητές εξαιρέσεις μερικών «λογίων» αρνητών, ο λαός μας ολόκληρος το θέλει το σχολείο ίδρυμα πνευματικό, ίδρυμα που να έχει θετική και όχι αρνητική στάση μπροστά σ΄όλες τις πνευματικές αξίες. Και, πρώτα από όλα στη βασικώτερη από όλες, την χριστιανική Πίστη. Σχολείο, που έχει αρνητική στάση μπρος στη χριστιανική Πίστη δεν είναι σχολείο ελληνικό. Και δάσκαλος-αρνητής, ό,τι κι αν είναι σαν άτομο, δεν είναι Έλληνας δάσκαλος. Είναι ξένος προς τον ελληνικό λαό. Κάτι χειρότερο. Είναι εχθρός του. Εχθρός των πόθων του, εχθρός των πεποιθήσεών του, εχθρός των παιδιών του!
Το ελληνικό σχολείο, λοιπόν, δηλαδή το σχολείο όπως το θέλει το Έθνος – των γενεών παράδοση – όπως το θέλει ο λαός μας, τούτη η γενεά, είναι σχολείο χριστιανικό. Και αυτό σημαίνει, βέβαια, το ελάχιστο, πως το χριστιανικό σχολείο δείχνει σεβασμό και ευλάβεια απέναντι στον Χριστιανισμό. Και πως κάθε παράβαση του σεβασμού αυτού, κάθε ανευλάβεια στη χριστιανική πίστη, στη χριστιανική διδασκαλία, στο χριστιανικό ήθος, είναι προδοσία στην εντολή που δίνει ο ελληνικός λαός για τη μόρφωση των παιδιών του.
Πρέπει πάλι εδώ να ξεκαθαρίσωμε, πως μ΄αυτό δεν μπαίνομε στο ζήτημα, με ποιόν ειδικώτερο τρόπο το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα εκδηλώνει το σεβασμό αυτό. Ακόμα, δεν μπαίνομε στο ζήτημα της διδασκαλίας των θρησκευτικών στο σχολείο, ούτε στο αν πρέπει ν΄αυξηθούν οι ώρες της διδασκαλίας αυτής. Θα φθάσω να υποστηρίξω, δυσαρεστώντας, ίσως, πολλούς αναγνώστες μου, ότι θα μπορούσε και από χριστιανική σκοπιά να συζητηθεί, μήπως δεν θάταν καλύτερο, στο δημόσιο σχολείο να μη γίνεται τέτοια διδασκαλία θρησκευτικών μαθημάτων.
……………………………………………………………………………………………………
Αλλά θα μπορούσε να υποστηριχθεί, ότι θρησκευτική διδασκαλία μπορεί να κάνει μόνο ο πιστός, με βάση τη δοκιμασμένη πίστη του, όχι ο υπάλληλος με τούτο ή εκείνο το τυπικό προσόν, που δεν ξέρομε (ή μάλλον, συχνά ξέρομε, δυστυχώς) τι αντιπροσωπεύει στην ουσία. Δεν θέλομε, λοιπόν, εδώ, ν΄ανακατέψωμε το ζήτημα της διδασκαλίας των θρηκευτικών στα σχολεία, ζήτημα, που, κατά τη γνώμη μου τουλάχιστο, μπορεί να θεωρηθεί πως σηκώνει πολλή συζήτηση. Εκείνο που ενδιαφέρει στην έρευνα αυτή είναι η ατμόσφαιρα, που πρέπει ν΄αναπνέει το παιδί μέσα στο σχολείο. Κι αν άλλα μπορούν να συζητηθούν, σ΄ένα πράγμα δεν μπορεί να χωρέσει συζήτηση:
Ό τ ι μ έ σ α σ τ ο σ χ ο λ ε ί ο τ ο υ τ ο ε λ λ η ν ό π ο υ λ ο πρέπει να βρίσκει ατμόσφαιρα σ ε β α σ μ ο ύ προς τη χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ή Π ί σ τ η κ α ι το χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ό ή θ ο ς, σεβασμού ειλικρινούς, τίμιου, με συνέπεια σ΄ό,τι αφορά στη σχολική ζωή, από το διδακτικό βιβλίο, ως την ψυχαγωγία, ως τ΄αστεία και την όλη συμπεριφορά του δασκάλου.
Μ΄άλλα λόγια, αυτό που ζητάμε, είναι να τηρήσει το σχολείο απέναντι στο Χριστιανισμό τη συμπεριφορά ενός καλοανα-θρεμμένου ανθρώπου, ενός gentleman, όπως λέμε. Και νομίζω, πως δύσκολα θα χαρακτηρίσει κανείς ένα τέτοιο αίτημα σαν αξίωση υπερβολική. Νομίζω, ακόμα, πως δεν μπορεί κανείς ν΄αρνηθεί, όση κακή πίστη κι αν επιστρατεύσει, πως αυτή την αξίωση την έχει ολόκληρος, μα ολόκληρος, ο ελληνικός λαός. Μια τέτοια ευπρεπής συμπεριφορά είναι το ιδεωδώς ελάχιστο, που θα μπορούσε να ζητηθεί. Και όμως, αυτό το ελάχιστο… χρειάζεται αγώνας για να πάρει θέση στο σχολείο, στο σχολείο μ α ς!
Αυτή η ευπρεπής συμπεριφορά, αυτός ο σεβασμός, θάχει σαν εκδήλωση και τον σ ε β α σ μ ό προς την π ρ ο σ ω π ι κ ό τ η τ α του μαθητή. Καιρός να νοιώσωμε, ότι ο μαθητής, σαν προσωπικότητα, σαν ψυχή, είναι κάτι πολύ ανώτερο, από ό,τι φαντάζονται μερικοί αρνητές και μάλιστα δασκάλοι.
Απ΄αυτά όλα βγαίνει, και πως δεν ζητάμε να κάνει το σχολείο τα παιδιά μας πιστούς χριστιανούς αλλά, ακριβέστερα, να τους δώσει την δ υ ν α τ ό τ η τ α να γίνουν πιστοί χριστιανοί, αν θελήσουν και όσο θελήσουν. Η ορισιτκή κατεύθυνση που θα πάρει μια ψυχή, είναι θέμα που ανάγεται αποκλειστικά στη σφαίρα της αυτονομίας, της ελεύθερης αυτοδιάθεσης της ανθρώπινης προσωπικότητας. Όμως η προσωπικότητα αυτή πρέπει να κρίνει στ΄αλήθεια ελεύθερα. Ελεύθερα από προκαταλήψεις, ελεύθερα από ηθικούς τραυματισμούς, ελεύθερα από υπονομεύσεις θα καθορίσει το παιδί τη στάση του απέναντι στη χριστιανική διδασκαλία που του προσφέρθηκε. Και ο ενήλικας θα κρίνει οριστικά και ενσυνείδητα, ελεύθερα και ανεπηρέαστα την πίστη που εγνώρισε. Μα όχι την πίστη που δεν εγνώρισε, ή την εγνώρισε, όπως την γνωρίζει πολλές φορές στο σημερινό σχολείο!
Μα το σπουδαιότερο είναι, πως την εκλογή ανάμεσα στην Πίστη και την άρνηση πρέπει να την κάνει μια ηθικά άρτια προσωπικότητα. Κι αυτή την ηθική αρτιότητα είναι υποχρεωμένο να την εξασφαλίζει το σχολείο. Κι έτσι φθάνομε στη θεμελιώδη αξίωση του ελληνικού λαού, που θέλει το σχολείο να ασκεί καλή, ευεργετική επίδραση στο ή θ ο ς των παιδιών του. Το ήθος των παιδιών μας είναι η παρακαταθήκη που εμπιστεύεται ο λαός στο σχολείο. Κι αν δουλεύουν, σαν εντολοδόχοι του λαού, με τον ιδρώτα και το αίμα του λαού, στην εκπαίδευση, πρέπει να μην το ξεχνάνε αυτό. Το παιδί πρέπει στο σχολείο ν΄ανεβαίνει, να δυναμώνει σαν πνευματικός και ηθικός οργανισμός, σε μια ζωή αυτοκυριαρχίας, αγνότητας, ανωτερότητας, ώστε να μπορέσει αύριο να παλέψει νικηφόρα με τις βρωμιές της ζωής.
