(Του αείμν. Καθηγ. του Παν/μίου Α. Ν. Τσιριντάνη)
Παρουσίαση από Αλεξ. Χ. Φράγκο
Η μελέτη της ιστορίας, λέγαμε, είναι ένας τρόπος για να μπορεί κανείς, οδηγούμενος ή προειδοποιούμενος από την πείρα του χθές, να διαμορφώνει το σήμερα και να ετοιμάζει το αύριο. Αυτό ισχύει για την ιστορία κάθε έθνους και γενικά για την ιστορία της ανθρωπότητας. Η ελληνική ιστορία όμως είναι πλούσια σε ειδικά διδάγματα που είναι ιδιαίτερα πολύτιμα για τον σημερινό Έλληνα που θέλει να μη παρασύρεται από τα ρεύματα αλλά να πορεύεται με επίγνωση. Και πρέπει, βέβαια, κάτι να πούμε και για τα εν λόγω διδάγματα. Φυσικά, το να θελήσουμε να τα αναφέρουμε ή έστω απλώς να τα απαριθμήσουμε εξαντλητικά, θα ήταν ένα τόλμημα ελάχιστα σοβαρό. Ας πούμε όμως μερικά λόγια, για τρία τουλάχιστον από τα διδάγματα αυτά. Το πρώτο δίδαγμα θα μας το δώσει η μ ο ν α δ ι κ ό τ η τ α της ελληνικής ιστορίας που την ξεχωρίζει από την ιστορία οποιουδήποτε άλλου έθνους. Κάθε έθνους η ιστορία έχει βέβαια τα χαρακτηριστικά της που την ξεχωρίζουν από τις ιστορίες άλλων εθνών. Αλλά η ελληνική ιστορία στέκει κατάμονη, εντελώς ξέχωρη και ούτε χωρούν παραλληλισμοί, όπως, να πούμε, στην ιστορία των φράγκικων εθνών μεταξύ τους ή των σλαβικών ή των λαών, σημερινών ή αρχαίων, της Ανατολής. Η ιστορία του ελληνικού έθνους είναι περίπτωση εντελώς ξεχωριστή μέσα στην παγκόσμια ιστορία. Αυτό δεν το λέω γιατί είμαι Έλληνας, αλλά γιατί έτσι είναι. Είτε το θέλω είτε δεν το θέλω, η ιστορία του έθνους στο οποίο μου έδωσε ο Θεός να ανήκω, είναι κάτι το εντελώς μοναδικό. Υπάρχουν επί μέρους ομοιότητες με το τι συνέβη σε άλλους λαούς, το σύνολο όμως είναι μοναδικό.
Και με την ευκαιρία και παροδικώς, σε παρένθεση αν θέλετε, η ιστορία αυτή, η ελληνική, είναι και στην εντιμότητά της μοναδική. Ίσως σας αιφνιδιάσει κάπως αυτό που θα πω. Αλλά αν δεν σπεύσετε να το απορρίψετε ότι είναι τάχα σωβινιστικό αλλά το ελέγξετε και δείτε πως άλλα έθνη συμπεριφέρθηκαν στην ιστορία, πώς παρέβησαν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις, πώς ραδιούργησαν, πώς δολιεύτηκαν τους γείτονές τους, πώς τους υποδούλωσαν και σε τι δουλεία τους υπέβαλαν, θα δείτε πόσο ξεχωριστή εντιμότητα έχει η ελληνική ιστορία. Αλλά εδώ κλείνει η παρένθεση.
Από την διαπίστωση αυτή όμως, της μοναδικότητας της ιστορίας μας, βγαίνει το συμπέρασμα και το δίδαγμα για την μοναδικότητα της π ο ρ ε ί α ς μας, όχι μόνο στην ιστορία που γράφτηκε αλλά και στην ιστορία που συνεχώς γράφεται και θα γράφεται και σήμερα και αύριο και μεθαύριο. Είτε το θέλουμε, είτε δεν το θέλουμε, είμαστε ένας λαός που όχι μόνον η ιστορία του αλλά και αυτή η πορεία του πια παρουσιάζει μια μοναδικότητα. Και αυτή την μοναδικότητα δεν πρέπει να την ξεχάσουμε, διότι δεν θα είναι φυσιολογικό να την ξεχάσουμε και να πορευόμαστε αντιγράφοντες δουλικά τους άλλους. Θα βρισκόμαστε, βέβαια, σε επαφή με τους άλλους λαούς. Θα επηρεαζόμαστε από τον πολιτισμό τους και από τον τρόπο της ζωής τους, από την επιστήμη τους όπως ακόμη και από τα φιγουρίνια τους. Αλλά δεν θα χάσουμε και την εθνική μας προσωπικότητα, που την υπαγορεύει η ιστορία μας, οι συνθήκες ζωής που αντιμετωπίζουμε και με τις οποίες και πολλές φορές εναντίον των οποίων, αγωνιζόμαστε.
Και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το ελληνόπουλο. Δεν λέμε να υψώσουμε σινικά τείχη. Η ιστορία μας αγνοεί τα σινικά τείχη. Αλλά το ελληνόπουλο που έχει μια μοναδική ιστορία πίσω του, και μοναδική αποστολή μπροστά του, θα βαδίζει το δρόμο του με επίγνωση του τι κάνει και γιατί το κάνει. Και στο «γιατί»αυτό, δεν αποτελεί απάντηση, ότι, αυτό κάνουν, δεν ξέρω ποιάς χώρας, οι νέοι. Διότι, αν αύριο αποδεχθεί ότι οι πειραματισμοί αυτοί οδήγησαν σε ζημιά ή και καταστροφή, μικρή παρηγοριά θα αποτελεί η διαπίστωση ότι την έπαθαν και οι άλλοι. Στο τέλος-τέλος, οι άλλοι μπορεί να έχουν και περιθώρια ζημιάς, τα οποία περιθώρια δεν τα διαθέτουμε εμείς. Και ούτε θα έρθουν ποτέ να μας αποζημιώσουν για τις ζημιές που θα υποστούμε, ακολουθούντες το παράδειγμά τους.
Η δεύτερη διαπίστωση είναι ότι η ελληνική ιστορία είναι γεμάτη από την αξία ά γ ι ο, ένα άγιο όμως, όχι εξωτερικώς επιβαλλόμενο, αλλά συνυφασμένο με τον πολιτισμό μας. Το άγιο αυτό αποτελεί για μας πράγματι αξία πολιτισμού, όπως την δέχεται η φιλοσοφία των αξιών. Γι΄αυτόν τον λόγο το άγιο μπαίνει στην ιστορία μας κατά ένα τρόπο αβίαστο, με ελευθερία, με επίγνωση, με αγάπη προς τον άνθρωπο και φωτίζοντας το δρόμο του ανθρώπου. Ας το πω έτσι, στη δική μας ιστορία το άγιο είναι κάτι το ωραίο. Και η θρησκευτικότητα είναι θρησκευτικότητα ανθρώπων που έχουν ανοιχτά τα μάτια, που συνδέουν την έννοια του αγίου με την έννοια του φωτός.
Συνέπεια: στην Ελλάδα άθεους δεν είχαμε ποτέ, ούτε θα έχουμε, με την έννοια που μας δίδεται από τον αθεϊσμό σε άλλες χώρες. Ανθρώπους που δεν έχουν πίστη, έχουμε βέβαια. Ανθρώπους όμως που μισούν και αποστρέφονται την πίστη, εγώ τουλάχιστον δεν ξέρω να έχουμε στην Ελλάδα.
Και το δίδαγμα: το ελληνικό χθες στηρίχθηκε στο άγιο. Και το σήμερα, το αύριο και το μεθαύριο δεν μπορούν να αγνοήσουν το άγιο. Ας το έχουν αυτό υπ΄όψιν, εκείνοι που θέλουν να τάχουν ιδιαιτέρως καλά με το σήμερα και να προεξοφλήσουν το αύριο.
Ένα τρίτο, αυτό όμως θλιβερό δίδαγμα: η ιστορία μας, δυστυχώς, προβάλλει σε όλους τους αιώνες ένα φοβερό μας ελάττωμα, μιάν ασθένεια του ψυχικού μας οργανισμού,την ε γ ω π ά θ ε ι ά μας η οποία βλάπτει φοβερά όλη την ιστορία μας. Αυτή η εγωπάθειά μας είναι ο σύμμαχος των εχθρών μας. Αυτή η εγωπάθειά μας αποδυναμώνει τις τόσες και τόσες ευγενείς προσπάθειες που εμφανίστηκαν κατά καιρούς. Αυτή η εγωπάθεια είναι κάτι το μοναδικό στην εθνική μας ιστορία. Είμαστε πιο εγωπαθείς από τους ξένους, από τους άλλους ευρωπαίους τουλάχιστον.
Και απευθυνόμενοι προ στους νέους μας, τους λέμε: αυτή την εγωπάθεια θα συναντήσετε και σεις, παιδιά, στο δρόμο σας για ένα καλύτερο αύριο. Χτυπήστε την με όλη σας τη δύναμη, και μόνο αυτό αν κάμετε θα γίνετε πολύ καλύτεροι από τους μεγαλυτέρους σας. Και το αύριο θα είναι πολύ καλύτερο από το σήμερα!
(Βλ. «Για τα Ελληνικά νιάτα», σελ. 77 επ., «Εκδόσεις Συζήτησις»
