(του αείμν. διαπρεπή Καθηγ. της Νομικής του Παν/μίου Αθηνών Α.Ν.Τσιριντάνη)
Παρουσίαση από Α.Χ. Φράγκο
Μια όχι πολύ γνωστή αλλά πολύ μεγάλη επέτειος αξίζει τώρα να απορροφήσει την προσοχή μας. Την 26 Φεβρουαρίου 1821 στο Ιάσιο της Ρουμανίας, τότε πρωτεύουσα της Μολδαβίας, έγινε το πρώτο ξεσήκωμα των Ελλήνων εναντίον της τουρκικής κυριαρχίας. Στην Εκκλησία των Τριών Ιεραρχών, ο Μητροπολίτης Ιασίου Βενιαμίν παρέδιδε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, εντολοδόχο της Φιλικής Εταιρείας, το σπαθί για την Εθνεγερσία, επαναλαμβάνοντας τον ψαλμικό στίχο «περίζωσαι την ρομφαίαν σου επί τον μηρόν σου δυνατέ», αντήχησε το σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος» και η φωτιά άναψε.
Η αλήθεια είναι, ότι το ξεκίνημα αυτό, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και οι φιλικοί γενικά, το ήθελαν γενικότερο και όχι μόνο ελληνικό. Τότε φαντάζονταν μιάν εξέγερση κοινή όλων των χριστιανικών λαών της Βαλκανικής με την ελπιζόμενη υποστήριξη των Ρώσων, του Τσάρου Αλέξανδρου.
Ήλθαν όμως όλα ανάποδα. Ο Τσάρος Αλέξανδρος εγκαταλείπει και αποκηρύσσει τον όχι μόνο υπασπιστή του αλλά και προσωπικό του φίλο Αλέξανδρο Υψηλάντη – ήταν βλέπετε, και εκείνη η Ιερά Συμμαχία, που κατά λογική ανάγκη, στρέφονταν εναντίον τέτοιων αγώνων. Οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι δεν κινούνται. Έτσι, ο Υψηλάντης διεξάγει στα ξένα τον αγώνα μόνος, με μόνους τους εκεί Έλληνες ως συναγωνιστές. Αλλά αποφασίζει να αγωνισθεί έστω και μόνος.
Ρίχνεται σε μια εκ των ενόντων ετοιμασία του αγώνα, ιδρύει τον Ιερό Λόχο σε απομίμηση του αρχαίου ιερού Λόχου των Θηβών αλλά, όπως εκείνος καταστράφηκε στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. έτσι και ο Ιερός Λόχος του Υψηλάντη καταστράφηκε στη μάχη του Δραγατσανίου στις 7 Ιουνίου 1821.
Και με την καταστροφή αυτή του Δραγατσανίου, το ευγενές ξεκίνημα του Υψηλάντη πήρε το τραγικό τέλος. Στο αίμα που χύθηκε σαν ποτάμι στο Δραγατσάνι (και έπειτα στο Σκουλένι) πνίγηκε το υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη επαναστατικό κίνημα και εκείνος που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ο πρόλογος της μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης κατέληξε σε αποτυχία.
Ήταν όμως άραγε αποτυχία; Το Δραγατσάνι έσβησε την 26 Φεβρουαρίου 1821;
Στρατιωτικά ήταν αποτυχία. Αναμφισβήτητα. Από ευρύτερης εθνικής σκοπιάς όμως ήταν το πρώτο προσάναμμα φωτιάς, η πρώτη έμπρακτη αγωνιστική εκδήλωση του ότι το έθνος των ραγιάδων αποφάσισε να αγωνισθεί, έστω και μόνο, χωρίς πιά καμιά ξένη βοήθεια. Και αν στις παραδουνάβιες περιοχές η εθνεγερσία έσβησε, αλλά δεν έσβησε χωρίς να πετάξει προς τα νότια σπινθήρα, για να ανάψει η κύρια φωτιά της Επανάστασης, με τον ξεσηκωμό της 25ης Μαρτίου. Κάτι λέει πάνω σ΄αυτά το παράδειγμα του Παπαφλέσσα.
Κατηγορούν τον Υψηλάντη για λάθη. Και μπορεί να έκανε λάθη. Όπως μπορεί ακόμη, αν ο Υψηλάντης είχε δυνατότητα να απολογηθεί να απεδείκνυε, ότι τα λάθη αυτά έχουν την εξήγησή τους. Δεν ξέρω. Εκείνο που ξέρω, είναι ότι το ξεκίνημα της 26 Φεβρουαρίου 1821, ήταν ξεκίνημα θυσίας. Η θυσία εκείνη δεν τέλειωσε με άμεση νίκη. Δεν έμεινε όμως άκαρπη. Άκαρπη θυσία δεν υπάρχει, δεν νοείται κάν. Και για τη θυσία εκείνη ισχύει ο λόγος του Κυρίου: «εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γην αποθάνη, αυτός μόνος μένει. εάν δε αποθάνη πολύν καρπόν φέρει».
Πολύ καρπό. Και το Ιάσιο και το Δραγατσάνι έφεραν καρπό πολύ και τον καρπό αυτόν, την ελευθερία, την απολαμβάνουμε εμείς. Οι νεκροί του Δραγατσανίου είναι ελευθερωτές μας. Δεν έχει σημασία ότι αυτοί σκοτώθηκαν. Σημασία έχει ότι ο παλμός του αγώνα τους μετασχηματίσθηκε σε θρίαμβο. Τον θρίαμβο τον οποίο μόνο μια τέτοια θυσία μπορούσε να δώσει.
Και είναι δάσκαλοί μας οι τιμημένοι εκείνοι νεκροί. Και γι΄αυτό πρέπει να τους θυμόμαστε. Δάσκαλοι και της σημερινής νεότητος. Τότε, την 26 Φεβρουαρίου 1821, δόθηκε ένα μάθημα προς τους Έλληνες και προς τον κόσμο. Το μάθημα της θυσίας.
Όταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης άφηνε το παλάτι του Τσάρκοε Σέλο και όλα τα μεγαλεία που απολάμβανε κοντά στον αυτοκράτορα πασών των Ρωσιών, δεχόταν τις εντολές της Φιλικής Εταιρείας, εταύτιζε τη ζωή του μ΄ένα αγώνα ο οποίος είχε ακλόνητη μεν τη δικαίωση, πολύ αδύναμη όμως την ελπίδα επιτυχίας, τότε έδειχνε το δρόμο, το δρόμο της θυσίας. Τον έδειχνε στους άμεσους συναγωνιστές του, τον δείχνει και τώρα σε τούτη τη γενιά και στην εντελώς νεώτερη γενιά, η οποία νεώτερη γενιά καλά θα κάνει να προσέξει τους μεγάλους δασκάλους των αγώνων εκείνων.
Αυτό είναι το μάθημα που μας δίνει η 26 Φεβρουαρίου 1821.
(Βλ. «Για τα ελληνικά νιάτα» σελ. 85 επ. «Εκδόσεις Συζήτησις»).
