(του αείμν. Καθηγ. Παν/μίου Αθηνών Α.Ν. Τσιριντάνη)
Παρουσίαση από Αλέξ. Χ. Φράγκο
Φυσικό και αναπόσπαστο τμήμα της ζωής της νεολαίας μας είναι η χαρά της ζωής η ατομική και η ομαδική. Η ψυχαγωγία δε είναι μια κύρια πηγή εκδήλωσης αυτής της χαράς. Αλλά η ψυχαγωγία έχει διάφορες εκδηλώσεις, άλλες καλές και άλλες βλαβερές.
Στο θέμα αυτό θα δώσωμε μια περιληπτική έκθεση των καθοδηγητικών βασικών σκέψεων του αειμνήστου διαπρεπή καθηγητή της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πνευματικού ηγέτη Αλεξάνδρου Ν. Τσιριντάνη.
……………………………………………………………………………………………………
Το ανθρώπινο σώμα αποτελεί αξία, και σαν αξία πρέπει να τύχει περιποίησης και για την υγεία και για την διατροφή του. Και πολλά ψυχικά προβλήματα, είναι σε μεγάλο μέρος προβλήματα υγείας και σωματικής δύναμης και εκγύμνασης. Αλλά η φροντίδα για το σώμα και η άσκησή του βοηθεί και στο πνευματικό ανέβασμα και, πάντως, στην πνευματική ισορροπία.
Εξ άλλου, όμως, δεν πρέπει να γίνωμε δούλοι της υπερβολικής φροντίδας για το σώμα, ούτε καν δούλοι αυτής της ίδιας της υγείας. Ορθά ειπώθηκε από τον μεγάλο Βιολόγο Carrel, ότι η ανθρωπότητα οφείλει ασυγκρίτως περισσότερα σε ανθρώπους ασθενείς και καχεκτικούς, παρά στους αθλητές. Και ακόμη είναι βέβαιο ότι δεν μπορεί ο πολιτισμός μας να σταθεί με γνώμονα τον Καιάδα, έστω και υποθετικό, έστω και με την έννοια ότι το άτομο χρησιμοποιεί το σώμα του μόνο κατά το μέτρο που έχει υγεία και είναι χρήσιμο για το σύνολο. Ο πολιτισμός πρέπει να αξιοποιεί και τους ασθενείς, ακόμη και όταν είναι ασθενείς.
Θα αποτελούσε υποκρισία αν λέγαμε, ότι η περιποίηση του ανθρωπίνου σώματος έχει σκοπό να εξασφαλίσει την υγεία μόνο και μόνο για να μπορεί ο άνθρωπος να δημιουργεί με την εργασία.
Η περιποίηση του σώματος συνδέεται και με την χαρά της ζωής, που θα μας απασχολήσει αμέσως παρακάτω.
Σπουδαιότατο από χριστιανική άποψη είναι το θέμα που λέγεται χαρά της ζωής. Να εξηγηθούμε όμως ότι εννοούμε τη χαρά του μέσου ανθρώπου, που μέσα του λειτουργεί βέβαια το πνεύμα και η πνευματική χαρά και ικανοποίηση, αλλά και το σώμα και ο οργανισμός όπως τον έκανε ο Θεός. Λοιπόν, ο άνθρωπος αυτός έχει ανάγκη χαράς και με την έννοια την πεζότερη, την κατώτερη, αλλά πάντως την ανθρώπινη, που αρμόζει σε ανθρώπους. Τη χαρά από μία ωραία εκδρομή, από μια ωραία θεατρική παράσταση, επί τέλους και από μία ωραία συναναστροφή, από ένα καλό φαγητό.
……………………………………………………………………………………………………
Αν, λοιπόν, θελήσωμε να αντιμετωπίσωμε και εδώ το θέμα με αντικειμενικότητα και με μόνη την αλήθεια σαν οδηγό, θα δούμε ότι προβάλει εδώ το θέμα του συνδυασμού δυο παραγόντων της ανθρώπινης ζωής, που βρίσκονται μεν σε ανταγωνισμό ανάμεσά τους, αλλά και οι δυο αποτελούν στοιχεία απαραίτητα, και το ένα δεν μπορεί να εκτοπίσει το άλλο. Οι δυο αυτοί παράγοντες, είναι αφ΄ενός η χαρά της ζωής – και επαναλαμβάνω η γήϊνη χαρά τούτης εδώ της ζωής, που δεν σημαίνει κατ΄ανάγκην η κτηνώδης χαρά – και αφ΄ετέρου ο καλός αγώνας . Όταν θέλωμε να γίνεται το ένα χωρίς το άλλο, οδηγούμαστε στο ναυάγιο. Χαρά χωρίς αγώνα, οδηγεί στην αποκτήνωση. Αγώνας χωρίς χαρά είναι ψέμα. Γιατί δεν μπορείς – τουλάχιστον δεν μπορείς επ΄άπειρον – να αγωνίζεσαι, αν δεν έχεις χαρά. Και η χαρά δίνει δύναμη και προ παντός διάρκεια στον αγώνα. Χωρίς χαρά, μπορείς να αγωνισθείς για ένα διάστημα. Αλλά για να κάνεις αγώνα όλη τη ζωή σου, έχεις ανάγκη χαράς. Έτσι σε έκανε ο Δημιουργός. Έτσι πρέπει να προχωρήσεις. Όχι να στερείσαι τη χαρά, αλλά να αγωνίζεσαι τον καλόν αγώνα. Εντάσσοντας στον αγώνα αυτόν και τη χαρά της ζωής, γίνεσαι δημιουργός μιας νέας ημέρας.
Αυτό σαν βασική γραμμή, σαν γενική κατεύθυνση. Και ας την δούμε την κατεύθυνση αυτή, για να την καταλάβωμε και να την ελέγξωμε καλύτερα, στο συγκεκριμένο θέμα της ψυχαγωγίας. Η ψυχαγωγία αποτελεί εκδήλωση της ζωής του ανθρώπου, παράγοντα ουσιώδη του πολιτισμού. Ο πνευματικός όμως παράγοντας περιφρόνησε την ψυχαγωγία γιατί τάχα δεν συμβιβάζεται με την ιδιότητα του πνευματικού ανθρώπου. Έτσι, φυσικό ήταν η ψυχαγωγία να πάρει το δρόμο μόνη της με τα γνωστά και ψηλαφητά από όλους αποτελέσματα. Η στάθμη της ψυχαγωγίας πέφτει όλο και χαμηλότερα και οι εκπρόσωποι του πνευματικού παράγοντα επικαλούνται αυτό το κατρακύλισμα σαν επιχείρημα κατά της ψυχαγωγίας, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι γι΄αυτή την κατάσταση εκείνοι είναι οι κύριοι υπεύθυνοι.
……………………………………………………………………………………………………
Αλλ΄η ψυχαγωγία, βοηθεί και σε κάτι άλλο. στη κοινωνικότητα που είναι ουσιωδέστατο στοιχείο της πραγματικά άρτιας ανατροφής του ανθρώπου. Με την ψυχαγωγία κόβομε τα «κατά συνθήκην», αφήνομε το κάποιο προσωπείο της επαγγελματικής ή υπηρεσιακής συμβατικότητας, γινόμαστε ανθρωπινώτεροι, προσηνέστεροι, ταπεινότεροι, ικανώτεροι να νοιώσωμε τον συνάνθρωπό μας. Όπως λέει μια προσευχή: «Θεέ μου κάμε τους κακούς ανθρώπους καλούς. Και στους καλούς κάνε όμορφη την καλωσύνη τους!»
Στην ένσταση, τώρα, ότι η ψυχαγωγία που μας δίνει η κοινωνία σήμερα είναι ελεεινή, η απάντηση είναι ότι αυτό μεν το βλέπομε. Αλλά αυτό σημαίνει, απλούστατα, ότι ενώ εμείς κοιμώμαστε, το θείο δώρο της ψυχαγωγίας μας το έκλεψε του κακού η δύναμη. Λοιπόν, ας φροντίσωμε να πάρωμε πίσω την ψυχαγωγία. Να την πάρει πίσω ο φυσικός της κύριος: η πνευματική ζωή. Να την φέρωμε πάλι στη βάση της, στο φυσικό της πεδίο, που είναι η αγωγή του αληθινά άρτιου και σωστού ανθρώπου.
Έτσι, το πνεύμα πρέπει ν΄αναγνωρίσει ότι ο άνθρωπος έχει την ανάγκη της ψυχαγωγίας. Και η ψυχαγωγία πρέπει να σέβεται τις αξίες του πνεύματος. Η πείρα δείχνει ότι από την καλή ψυχαγωγία ούτε το πνεύμα βλάπτεται, ούτε η ψυχαγωγία. Αντίθετα, μπαίνουν και τα δυο σε μια ατμόσφαιρα ειλικρίνειας, ζωής αληθινής. Και είναι ειλικρινής, αληθινή ζωή η πνευματική ζωή, όταν σέβεται και παίρνει στους κόλπους της τη ψυχαγωγία – αλλοιώς γίνεται φαρισαϊσμός ή ψυχασθένεια. Και η ψυχαγωγία είναι αληθινή και γνήσια όταν σέβεται τις αξίες του πνεύματος – αλλοιώς… εκδηλώνεται με τα «κατά συνθήκην ψεύδη» των σαλονιών… και με μερικά άλλα!
Πρέπει ο σύγχρονος άνθρωπος και κυρίως ο σύγχρονος νέος, να καταλάβει, επί τέλους, ότι δεν είναι μόνο σώμα. Αλλά πρέπει και ο πνευματικός άνθρωπος να μη δίνει την εντύπωση ότι τον άνθρωπο τον φαντάζεται ότι είναι μόνο πνεύμα. Πρέπει να δείξει ότι οικοδομεί πάνω στο θεμέλιο που διαθέτει την ενότητα του άρτιου ανθρώπου, την ενότητα πνεύματος και σώματος σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής.
……………………………………………………………………………………………………
Σκέψεις Αλ. Χ. Φράγκου
Αυτά ειπώθηκαν τον Δεκέμβριο του 1961 σε φιλικό κύκλο επιστημόνων και αποτελούν βέβαια βασικές οδηγητικές γραμμές για το θέμα που μας απασχολεί.
Η σημερινή πραγματικότητα της ψυχαγωγίας όμως, έχει φθάσει σε πολύ επικίνδυνο κατέβασμα ιδίως για την νεότητα, με τις μεταμεσονύκτιες επισκέψεις της στα διάφορα κλαμπς που έχουν γίνει κέντρα ναρκωτικών και ακολασίας.
Ευτυχώς όμως ότι υπάρχει ο αθλητισμός και οι νέοι που αγαπούν το ποδόσφαιρο πλημμυρίζουν τις κερκίδες των γηπέδων εκφράζοντας με νεανική ζωντάνια τις επιδοκιμασίες τους για τις νίκες της φιλικής τους ομάδας.
Αυτή η καλή ψυχαγωγία είναι ένα διάλειμμα στον αγώνα της ζωής. Γιατί, χαρακτηριστικό του ανθρώπου είναι ο αγώνας που χρειάζεται για κάθε τι που θα επιχειρήσει στη ζωή του.
Αλλά το σπουδαιότερο απ΄όλα είναι ο εσωτερικός αγώνας για το ψυχικό του ανέβασμα – το κύριο χαρακτηριστικό της πνευματικής προσωπικότητας του σωστού ανθρώπου – που εκδήλωσή του έχει την αλληλεγγύη προς τον έχοντα πραγματική ανάγκη συνάνθρωπο, τη συμπαράσταση και την ανθρωπιά, με παράλληλη εκδήλωση, τον καθημερινό αγώνα για την απαλλαγή από διάφορα εμπόδια του χαρακτήρα μας και πάθη που εμποδίζουν αυτό το ψυχικό ανέβασμα (τυχόν εγωϊσμοί, μίση, εκδικητικότητα, αδιαφορία για το καθήκον και προ παντός η μάστιγα της υποκρισίας και των ναρκωτικών).
Είναι δε παρατηρημένο ότι η προσπάθεια για το ψυχικό ανέβασμα του εργάτη της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς, δίνει ένα αίσθημα άνθισης της προσωπικότητας, γιατί ταιριάζει στην πνευματική προσωπικότητα του ανθρώπου.
Βέβαια, όπως ειπώθηκε, η ψυχαγωγία και η χαρά στη ζωή δίνει διάρκεια στον αγώνα αλλά και ο αγώνας δυναμώνει τον άνθρωπο που θέλει να είναι άρτιος και σωστός, έχοντας τη χαρά της ζωής που προσφέρει μια καλή ψυχαγωγία, ως ένα διάλλειμμα ξεκούρασης από το σκληρό αγώνα της ζωής.
Οι νέοι μας, πρέπει να είναι αγωνιστές της ζωής. Και για την αντοχή στον αγώνα τους χρειάζεται και η ενίσχυση από τη καλή ψυχαγωγία. Ας προσέξουν όμως οι νέοι μας ότι στον αγώνα τους αυτόν θα έχουν την βοήθεια του Παντοδύναμου Δημιουργού που ήρθε και στη γη ως Θεάνθρωπος και η ανθρώπινη μικρότητα και αναξιότητα συνετέλεσε ώστε η θεία αυτή παρουσία να μείνει ουσιαστικά άγνωστη στην ανθρώπινη ιστορία πλήν λαμπρών εξαιρέσεων (Μ. Βασίλειος). Και ότι πρέπει να είναι ο καθημερινός βοηθός και θείος συνοδοιπόρος της ζωής μας που θα είναι προστάτης και εμπνευστής καλών έργων με την καθημερινή προσευχή μας. Και θα φωτίζει στην καλή ψυχαγωγία και την αληθινή χαρά της ζωής. Αρκεί να μη περιφρονήσουν οι νέοι μας τη Θεία αυτή συντροφιά. Γιατί θα το μετανοήσουν πικρά! Και αυτό δεν τους συμφέρει.
Ας εργασθούμε όλοι για μια αβλαβή και σωστή ψυχαγωγία με τη θεία συντροφιά. Θα είναι μια πολύτιμη προσφορά για τα ελληνόπουλα, τη νέα γενεά, τα παιδιά αυτού του μοναδικού μας λαού, που θα αποτελέσουν τη χρυσή ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο!
