(εισήγηση του αείμν. Καθηγ. του Παν/μίου Αθηνών Α.Ν. Τσιριντάνη)
Παρουσίαση από Α.Χ. Φράγκο
Και τώρα, πρέπει να απαντήσουμε σ΄ένα ερώτημα που ίσως βρίσκεται στα χείλη πολλών από τους αναγνώστες μας, το εξής: «Καλά είναι όλα αυτά που λέτε, όμως πότε θα τα δούμε στην πράξη; Έτσι, με τις ιδέες μόνο θα μείνουμε; Με αυτές μόνο θα ζήσουμε;».
Έλα ντε! Μόνο με τις ιδέες; Αλλ΄αν πρόκειται να περιορισθούμε σ΄αυτές… με τις ιδέες μόνο, ιδεατή μόνο ζωή γίνεται. Η ζωή η πραγματική χρειάζεται και την πραγματοποίηση των ιδεών, τον μετασχηματισμό τους σε πραγματικότητα. Έτσι είναι βέβαια! Πάνω σ΄αυτό όλοι συμφωνούμε. Αλλ΄η δυσκολία είναι, ότι, στη μετάβαση από της εξαγγελίας και της αποδοχής των ιδεών ως την πραγματοποίησή τους, μεσολαβεί ένα αναπόφευκτο ενδιάμεσο στάδιο, ένας κρίκος που συνδέει την ιδέα με την πραγματικότητα ή μάλλον μετατρέπει την ιδέα σε πραγματικότητα. Και ο κρίκος αυτός είναι ο α γ ώ ν α ς.
Τον αναφέραμε ήδη ως κάτι που αποτελεί το νόημα της ζωής. Ας τον έχομε τώρα υπ΄όψη και σαν τον απαραίτητο μετασχηματιστή της ιδέας σε πραγματικότητα, σε ζωή του ατόμου και του κοινωνικού συνόλου.
Και ο αγώνας αυτός προϋποθέτει αγωνιστές. Και εφ΄όσον πρόκειται για πνευματική εξύψωση του κοινωνικού συνόλου, αγωνιστές, στον πληθυντικό αριθμό. Ο αγώνας που θα μεταβάλει τις ιδέες σε πραγματικότητα κ ο ι ν ω ν ι κ ή, πρέπει να είναι πραγματικότητα κοινωνική. Αγωνιστικός στίβος είναι ακριβώς η κοινωνική ολότητα, η αγωνιστική κοινωνία. Μπορεί η αγωνιστική αυτή κοινωνία να μην είναι το κοινωνικό σύνολο. Θα είναι όμως κατά την γνωστή εικόνα του Αποστόλου Παύλου μια ζύμη, ένα προζύμι το οποίο «όλον το φύραμα ζυμοί», δηλαδή θα ζυμώνει όλη τη ζύμη.
Και ο αγώνας προϋποθέτει θυσία. Δεν είναι σπορ ο αγώνας, χόμπυ καλοπροαίρετων κυρίων ή κυριών για να περνά η ώρα τους με τρόπο καλό, αξιέπαινο έστω. Και ο αγώνας, αν πρόκειται να είναι υπόθεση σοβαρή και δημιουργική, σημαίνει θυσία. Θυσία αυτής της ζωής, τουλάχιστον κατά την προαίρεση, συμφιλίωση με τον αγωνιστικό θάνατο. Τι μεγαλειώδης διαλεκτική, που εκπέμπεται από τον κενό τάφο του Αναστάντος Θεανθρώπου. Η ζωή προϋποθέτει θάνατο. «Εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γην αποθάνη, αυτός μόνος μένει. εάν δε αποθάνη, πολύν καρπόν φέρει». Είκοσι αιώνες πέρασαν από τότε που ειπώθηκε ο θείος αυτός λόγος, είκοσι αιώνες, μέρα με τη μέρα απέδειξαν και εμπειρικά ακόμη πόσο ο λόγος αυτός είναι αληθινός. Αγώνας σημαίνει θυσία, τουλάχιστον με την έννοια της αληθινής προσφοράς της ζωής. Με την έννοια, ότι ο αγωνιστής θα περιφρονήσει και τον κίνδυνο να μην τον καταλάβουν οι συνάνθρωποί του και τον κίνδυνο να παρεξηγηθεί και τον κίνδυνο να μείνει μόνος και τον κίνδυνο να γίνει κοινωνικά αποσυνάγωγος και τον κίνδυνο να υποστεί ζημιές, απογοητεύσεις, πικρίες, στο τέλος-τέλος και τον κίνδυνο της ζωής ακόμη.
Και ποιος μπορεί να είναι αγωνιστής στον αγώνα αυτόν; Μα…κάθε άνθρωπος. Κάθε άνθρωπος χωρίς διάκριση, άνδρας ή γυναίκα, νεανίσκος ή γέροντας, σοφός ή αγράμματος, εύρωστος ή ανάπηρος, άνθρωπος με πόστα στην κοινωνία ή αφανής στο περιθώριο. Αρκεί να συμφωνεί με τις ιδέες για την πραγματοποίηση των οποίων πρόκειται να αγωνισθεί. Να συμφωνεί ελεύθερα και ολόψυχα.
Και κατά πόσον ο άνθρωπος συμφωνεί είναι υπόθεση εσωτερικού διαλόγου. Κλείσου στον εαυτό σου, «είσελθε εις το ταμείον σου», έλεγξε τον εαυτό σου, αν πραγματικά ελεύθερα και ολόψυχα συμφωνείς με τις ιδέες αυτές, όπως, και πάλι, αν πραγματικά ελεύθερα και χωρίς προκατάληψη τις αποκρούεις. Στον έλεγχο αυτό, στη συμφωνία ή διαφωνία αυτή, στην επικοινωνία με τη συνείδησή σου δεν μπορεί να σε αναπληρώσει κανείς. Αν όμως η συμφωνία υπάρχει πρέπει να είναι συμφωνία αγωνιστού. Δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν έχει την ευθύνη να αγωνισθεί, με τούτο ή εκείνο τον τρόπο, για την πνευματική εξύψωση του εαυτού του και του κοινωνικού συνόλου, μ΄άλλα λόγια δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν είναι υπεύθυνος για τον πνευματικό του προσανατολισμό.
Να, λοιπόν, η απάντηση στο ερώτημα που θέσαμε, το οποίο απαιτεί να μην διατυπώνονται μόνον ιδέες, αλλά και να πραγματοποιούνται οι ιδέες που διατυπώνονται. Το αίτημα είναι δίκαιο, δικαιότατο, το δικαιότερο που μπορεί να φαντασθεί κανείς. Αλλά απευθύνεται πια προς όλους μας. Και προς εκείνον που το διατυπώνει. Δεν θα περιμένουμε την πραγμάτωση μόνο από τους άλλους. Εμείς οι ίδιοι είμαστε υπεύθυνοι για να τις πραγματοποιούμε τις ιδέες αυτές. Άλλο αν δεν συμφωνούμε. Αυτό είναι άλλο θέμα. Αν όμως συμφωνούμε είμαστε και συνυπεύθυνοι για την πραγματοποίησή τους. Σ τ ο σ τ ά δ ι ο τ ω ν π ν ε υ μ α τ ι κ ώ ν α γ ώ ν ω ν δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν κ ε ρ κ ί δ ε ς θ ε α τ ώ ν. Υ π ά ρ χ ε ι μ ό ν ο σ τ ί β ο ς α γ ω ν ι σ τ ώ ν.
Ότι τώρα στον στίβο αυτό την κυριώτερη θέση έχουν τα νιάτα και μάλιστα τα ελληνικά νιάτα, είναι καταφάνερο. Οι πνευματικοί αγώνες δεν επιτυγχάνουν αν αγωνιστές δεν είναι οι νέοι προ παντός. Και οι νέοι στη ζωή τους, στις επιδιώξεις τους, στις ονειροπολήσεις τους, δεν επιτυγχάνουν αν δεν είναι αγωνιστές. Βέβαια, ο αγώνας είναι δύσκολος και για τον νέο ή, ίσως, προ παντός για τον νέο.
Αλλά, παιδιά, προσέξτε: Δυο μόνο δρόμοι είναι μπροστά σας. Ο ένας δρόμος είναι ο πνευματικός αγώνας. Ο άλλος δρόμος είναι η ζωή χωρίς πνευματικό αγώνα. Αλλά αυτή η ζωή χωρίς αγώνα δεν είναι ζωή. Είναι θανάτου πρόλογος. Και εσείς, παιδιά, καλείσθε όχι στο θάνατο αλλά στη ζωή.
(Βλ. «Για τα Ελληνικά νιάτα» σελ. 174 επ. «Εκδόσεις Συζήτησις»).
